Vragen over schakel- en besturingskasten & CE-markering

In de praktijk rijzen er regelmatig vragen over de CE-markering van schakel- en besturingskasten. Federatie Paneelbouw en FME ontwikkelden documentatie over dit onderwerp zodat de sector een leidraad heeft.

Schakel- en besturingskasten die onder de eigen naam van de paneelbouwer of installateur zijn gefabriceerd vallen onder de Laagspanningsrichtlijn en moeten altijd CE-gemarkeerd zijn, met uitzondering van proefopstellingen.

Wat zijn de vereisten?

Maar wat zijn de vereisten voor schakel- en besturingskasten voor de aansturing van verlichting en ventilatie in bouwwerken? En wat gebeurt er bij modificaties? En hoe zit het met de besturingskasten bestemd voor machines? Wie is eindverantwoordelijk? Jan Hartman van Federatie Paneelbouw en Bert Nagtegaal van de FME machinebouwsector geven antwoord.

Veiligheid waarborgen

De CE-markering, wat staat voor Conformité Europeénne, geeft aan of een product, machine of besturingskast voldoet aan de daarvoor geldende productwetgeving in de EU. De markering heeft als doel de vrije handel binnen de lidstaten te bevorderen en de veiligheid te waarborgen.

‘Complex onderwerp’

“Niet alle betrokken fabrikanten en gebruikers weten van de hoed en de rand, wat betreft CE-markering bij schakel- en besturingskasten. Het is een vrij complex onderwerp dat ze al snel van zich afschuiven als het wat ingewikkelder wordt. Tijd, kennis of knowhow om zich daarin te verdiepen ontbreekt regelmatig”, leggen Jan Hartman en Bert Nagtegaal uit.

Leidraad voor CE-markering

Hartman is Project Manager bij de Federatie Paneelbouw en Nagtegaal is verantwoordelijk voor regelgeving , normalisatie en certificatie voor FME. “De gezamenlijke publicatie Leidraad voor CE markering in verschillende toepassingen kan daarbij helpen. Het beschouwt het vraagstuk zowel vanuit de fabrikanten van schakel- en besturingskasten als vanuit de machinebouwer.”

Europese productregels

“Wie een CE-markering aanbrengt en een conformiteitsverklaring opstelt , geeft daarmee aan dat hij de verantwoordelijkheid neemt dat zijn product aan alle van toepassing zijnde Europese productregels voldoet. Het onderzoeken van de conformiteit met de regelgeving voor CE-markering is grotendeels een zelfverklaring. Wie de CE-markering aanbrengt, voert de benodigde testen en berekeningen zelf uit, of besteedt deze uit bij een externe deskundige. Doe je dit niet, of geef je je product onterecht een CE-markering, ben je in overtreding en mag je het product niet op de markt brengen”, zegt Hartman.

Wie is verantwoordelijk?

Het begint dus bij het nagaan wie de verantwoordelijkheid voor de CE-markering op zich neemt. Hartman: “Dit kan de paneelbouwer zijn, maar ook de opdrachtgever, machinebouwer of installateur. Daarover moet duidelijkheid zijn. Dat is de eerste stap.”

Standaard groepenkast

Wanneer bijvoorbeeld de installateur een standaard groepenkast bij een fabrikant van groepenkasten koopt, dan zal deze kast onder de merknaam van de groepenkastfabrikant inclusief CE-markering worden geleverd. De installateur dient dan deze groepenkast overeenkomstig de aansluitvoorwaarden van de groepenkast fabrikant samen te stellen en aan te sluiten. De CE-markering aangebracht door de fabrikant van de groepenkast blijft in dit geval van toepassing.

Specifieke schakelkasten

Ingewikkelder wordt het wanneer geen standaard, maar specifieke schakelkasten worden gebruikt. Hartman geeft een voorbeeld. “Voor een uniek kantoorpand wordt een schakelkast gebruikt die specifiek is ontworpen voor dat kantoorpand. Dit betekent dat deze schakelkast niet inzetbaar is in andere gebouwen en evenmin openbaar in de handel komt. De specificaties van deze kast komen van de installateur, aannemer of ingenieursbureau die in overleg gaan met de bouwer. Aangezien het hier gaat om een op maat gemaakte schakelkast, geproduceerd door de paneelbouwer, zal die dan ook een CE-markering afgeven.”

Aanpassingen achteraf

Wanneer een installateur bij een paneelbouwer een al CE gemarkeerde besturingskast inkoopt, en deze verder zelf uitbouwt om er in een kantooromgeving meerdere systemen op te kunnen aansluiten – denk aan verlichting, ventilatie, zonnewering – dan zal de installateur zelf moeten vaststellen of de aanpassingen mogelijk zijn en in het totale systeem passen.

Maximaal toelaatbare temperatuur berekenen

Hartman: “Paneelbouwers maken onder andere berekeningen wat de maximaal toelaatbare temperatuur in de kast wordt. Wanneer een installateur een kast zelf wil uitbreiden, dan zal hij zelf opnieuw een warmteberekening moeten maken en zal hij zijn aanpassingen moeten onderbouwen. Alle zaken die wijzigen ten opzichte van het originele document moeten worden heroverwogen ten aanzien van de veiligheid en opnieuw door de installateur worden vastgelegd. De installateur wordt nu zelf CE verantwoordelijk. Het alternatief is om de uitbreiding door de paneelbouwer uit te laten voeren. Samengevat komt het erop neer dat zodra een installateur wijzigingen uitvoert aan bestaande CE-gemarkeerde kasten, hij automatisch CE verantwoordelijk wordt. In de praktijk wordt dit nog wel eens vergeten.”

Schakel- en besturingskasten voor machines

Bij besturingskasten bestemd om onderdeel te worden van machines zijn er in grote lijnen twee mogelijkheden beschikbaar, legt Nagtegaal uit. “De fabrikant van de schakel/besturingskast levert onder eigen merknaam met CE-markering de besturingskast of levert deze zonder eigen merknaam en zonder CE-markering aan de fabrikant van de machine of machinestraat. Dat laatste is ook het geval als de machinefabrikant zelf ook besturingskasten bouwt. Op basis van privaatrechtelijke afspraken kan bij de levering zonder eigen merknaam en zonder CE-markering wel worden overeengekomen dat de fabrikant van de schakel/besturingskast een aantal testresultaten meelevert. In alle gevallen, dus ook bij levering onder eigen naam met CE-markering van de schakel/besturingskastbouwer, blijft de machinebouwer eindverantwoordelijk voor de CE-markering van de totale machine inclusief alle schakel/besturingskasten op grond van de vereisten uit de machinerichtlijn.”

Voorbeeld 1 : Voedingsverdelingskast voor een kantoorpand

Opdrachtgever: Elektrotechnisch installateur, aannemer
Uitgangspunten:
-Kast wordt specifiek ontworpen en gemaakt voor dát kantoorpand en is niet inzetbaar voor andere gebouwen
-Kast komt niet ‘openbaar’ in de handel
-Specificaties komen van de installateur (en eventueel zijn klant, architect)
Van toepassing zijnde regelgeving en normen:
– Laagspanningsrichtlijn (LVD), (Warenwet-WEM)
– Bouwbesluit
– NEN 1010
– NEN-EN-IEC61439
CE-markering
Verplichting:
Schakelkastbouwer brengt CE-markering aan/geeft CE-markering af op grond van de Laagspanningsrichtlijn (Warenwet-WEM) met verwijzing naar de geharmoniseerde norm IEC61.439

Voorbeeld 2: Besturingskast/verdeelkast voor een autotunnel ten behoeve van de ventilatie

Opdrachtgever: Elektrotechnisch installateur
Uitgangspunten:
– Kast wordt specifiek ontworpen en gemaakt voor die autotunnel en is niet inzetbaar in andere tunnels
– Kast komt niet openbaar in de handel
– Specificaties komen van de installateur en/of opdrachtgever bijv. RWS.
Van toepassing zijnde regelgeving en normen:
– Speciale verkeersregels/tunnelregels
– Machinerichtlijn (MD)
– NEN-EN-IEC 60204-1
– NEN-EN-IEC 61439
CE-markering
Keuze 1:
– CE-verklaring en naam kastbouwer op de besturingskast van de kastenfabrikant
– De machinefabrikant ontwerpt en produceert de ventilatiemachine inclusief de besturingskast en geeft een CE-verklaring af voor het geheel op basis van de Machinerichtlijn (MD), plaatst het CE-merkteken en naam en adres op de machine

• Geen IIA of IIB-verklaring

Keuze 2:

• Geen CE-verklaring besturingskast
• Ondersteunende documentatie en verklaring van de schakelkastbouwer dat de kast aan bepaalde eisen voldoet. Dit is facultatief en dient desgevraagd ter ondersteuning voor bewijsvoering van de machinebouwer

In beide gevallen is er geen IIA of IIB-verklaring tenzij de kast ook veiligheidscomponent, dan IIA-verklaring volgens MD/MRL bij keuze 2.

Bron: Leidraad voor CE markering in verschillende toepassingen